Bộ bình trà, chén, đĩa, tô bằng sành sứ hẳn là một trong những đồ vật quen thuộc trong phòng khách, nhà bếp của mỗi gia đình. Tuy nhiên, có bao giờ bạn tự hỏi: liệu những sản phẩm đang dùng, sẽ mua có an toàn cho sức khỏe?
Những hiểu biết không bao giờ thừa
Các bạn nội trợ ngày nay có nhiều cơ hội chọn lựa những sản phẩm vừa ý vì thị trường hàng tiêu dùng ngày càng đa dạng và phong phú. Trong đó, đồ sứ có lẽ là sản phẩm phổ thông, được nhiều người chọn lựa nhất. Đơn giản vì chúng bền, nhiều hoa văn đẹp, sang trọng, dễ sử dụng. Tuy nhiên, điều mà ít người biết đến đó là - không phải tất cả các sản phẩm bằng sứ nào trên thị trường đều tốt và an toàn cho người sử dụng.
Trước hết cần phải phân biệt đồ sứ với các mặt hàng khác dễ gây nhầm lẫn: gốm giả sứ, bán sứ và sứ. Đồ gốm giả sứ dễ nhận biết vì men đục, nhẹ xốp, hút nước cao từ 20 - 30%. Đồ bán sứ hút nước từ 5 - 10% còn đồ sứ thường không hút nước hoặc nếu có thì dưới 3%. Để kiểm chứng điều này không khó, chỉ cần úp sản phẩm xuống, cho nước vào phần không tráng men sẽ kiểm chứng được ngay. Nếu hút nước nhanh là do xương bát nung không đủ nhiệt và sản phẩm này độ bền không cao.
Đáng quan tâm là những sản phẩm sứ có màu sắc hoa văn lộng lẫy thường rất hấp dẫn người tiêu dùng nhưng lại tiềm ẩn tạp chất chì và cadminium có khuynh hướng gây độc cho người dùng khi sử dụng lâu dài.
Một phó giáo sư, tiến sĩ nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực hóa học cho biết, việc sử dụng men chì đối với các sản phẩm gốm sứ đã có từ nhiều thế kỷ trước. Men chì được ưa chuộng vì sử dụng đơn giản, ít tốn kém. Về nguyên lý khoa học, chì giúp hạ thấp nhiệt độ chảy của men, làm men không bị sôi, giúp khuếch tán màu được nhanh chóng, khiến lớp men bám chắc vào xương sản phẩm. Ưu điểm của men chì là cho màu sắc rực rỡ, bề mặt bóng đẹp. Nhưng men chì có nhược điểm là khả năng chống mài mòn kém nên bát đĩa tráng loại men này sau một thời gian sử dụng dễ bị mòn men. Vị này cho biết thêm, men chì nếu được pha chế đúng cách và nung ở nhiệt độ đủ cao thì ô xít chì bị khóa chặt và không có khả năng gây nhiễm độc. Ngược lại, nếu việc pha chế hoặc nhiệt độ nung không đảm bảo thì chì có thể dễ dàng tách khỏi men hòa tan vào thức ăn và từ đó đi vào cơ thể người. Trên thực tế, nguy cơ này rất dễ xảy ra, đặc biệt là đối với các sản phẩm rẻ tiền, được sản xuất ở các lò thủ công vì những nơi này, quy trình thường không chuẩn.
Nhận diện hàng sành sứ chất lượng cao
Các nhà khoa học cảnh báo, chì là kim loại nặng có khả năng tích tụ lâu dài trong cơ thể người, ít bị thải loại, do vậy, dù lượng chì nhiễm độc từ bát đĩa trong mỗi bữa ăn là rất nhỏ nhưng sau một thời gian dài cũng có thể gây tổn thương thần kinh, thận, biến chứng tim mạch và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Nhiều năm kinh nghiệm trong nghề, ông Lý Ngọc Minh (Tổng giám đốc Công ty gốm sứ Minh Long 1) cho biết để nung sứ ở nhiệt độ cao không dễ vì còn tùy thuộc vào chất lượng nguyên vật liệu. “Để sản phẩm của Minh Long nung được ở nhiệt độ cao đến 1.380 độ C, chúng tôi phải tốn kém không ít đầu tư công nghệ, chọn mua những nguyên vật liệu tốt. Hiện nay, ở châu Á, sản phẩm sứ thông thường nung 1.250 - 1.320 độ C. Ở Nhật: 1.340 - 1.360 độ C, châu Âu 1.360 - 1.380 độ C. Nên có thể nói sứ Minh Long không thua kém đồ sứ các nước phát triển và đảm bảo chất lượng, an toàn cho người tiêu dùng”, ông Minh khẳng định.
Nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực này, ông Lý Ngọc Minh tư vấn, người tiêu dùng có thể dùng muối, dấm (đậm đặc) hoặc chanh chà xát nhiều lần vào những chỗ có hoa văn để trong vòng 24 giờ xem màu sắc có thay đổi không. Để kiểm tra nhiệt độ nung có thể dùng vật dụng gõ vào sản phẩm, nếu tiếng kêu trong, ngân vang, gần với kim loại là đồ tốt; nếu tiếng kêu đục, nặng thì nhiệt độ nung thấp. “Đơn giản nhất là dùng tay sờ vào hoa văn, hàng an toàn cho sức khỏe thì hoa văn chìm dưới men, sờ vào không cộm, không nhám, có thể lấy hàng Minh Long để làm mẫu”, ông Minh hướng dẫn.
Cuối cùng, cũng không kém phần quan trọng là không phải tất cả các sản phẩm sứ đều có thể sử dụng trong lò vi sóng, lò nướng. Chỉ những sản phẩm nào không có vàng hoặc bạch kim mới sử dụng được trong lò vi sóng và những sản phẩm có chất lượng tốt được nghiên cứu kỹ thì mới đưa vào lò nướng được. Để biết điều này, bạn có thể xem mặt dưới đế của sản phẩm có hay không ký hiệu được dùng.
Lê Nga
.jpg)
Nói đến câu chuyện này thì phải nhắc lại chuyện ngày xưa khi tôi còn là một cậu bé 12 tuổi, lần đầu tiên được cha đưa đến một cuộc triển lãm gốm sứ và có dịp chiêm ngưỡng vẻ đẹp của các sản phẩm gốm sứ và để thấy các sản phẩm gốm sứ Việt Nam không hề thua kém các sản phẩm gốm sứ của Nhật, Trung Quốc... Ngày đó tôi mong ước sau này lớn lên sẽ làm được những sản phẩm đẹp như những nghệ nhân trong nước vậy. Lớn lên nối nghiệp gia đình với nghề gốm sứ truyền thống, việc kinh doanh gặp thuận lợi nên tôi bắt đầu có vốn để nuôi dưỡng đam mê và mở phòng thí nghiệm để nghiên cứu. Sau khi đi một loạt các nước Nhật, Đức, Ý... những nước nổi tiếng về đồ sứ để tìm hiểu về công nghệ, thiết bị sản xuất tôi quyết định chọn công nghệ hiện đại nhất là công nghệ nung nhanh và công ty đã đầu tư hơn 2 triệu USD cho máy móc, thiết bị. Giai đoạn từ năm 1994-1996 là đỉnh cao xuất khẩu của công ty, 98% sản phẩm là để xuất khẩu và chỉ làm một số ít sản phẩm theo đơn đặt hàng trong nước. Từ năm 1991 nhiều cơ sở sản xuất gốm sứ ở Bình Dương đóng cửa, đến năm 1994 đã đóng cửa gần hết. Cám cảnh trước nghề truyền thống của tỉnh nhà đang lụi tàn vì gốm sứ trong nước bị bóp ngạt bởi sản phẩm nước ngoài và cũng từ một câu nói của một vị lãnh đạo cấp cao khi làm việc với tỉnh được tiếp trà bằng bộ trà của nước ngoài: "Tỉnh chuyên làm gốm sứ vậy mà không làm nổi bộ trà tiếp khách lại phải xài đồ ngoại!”. Sự chuyển hướng của Minh Long khi đó không ngoài mong muốn vực dậy nghề gốm sứ truyền thống của Bình Dương. Và cũng nhờ câu nói đó mà ngọn lửa đam mê trong tôi lại được thổi bùng lên. Và để có thể sản xuất nhiều loại sản phẩm đa dạng như hiện nay mỗi năm Minh Long phải bỏ ra 2-4 triệu USD để đầu tư cho máy móc, thiết bị.